Beograd

Slavija

beogradska | 23 Januar, 2009 17:02

Slavija je već bila na ovom blogu, u vidu moje pesme, fotografije tramvaja iz pedesetih, kao i pominjanjem zgrada kojih više nema, i fotkom Jeremije Stanojevića, no, zaslužuje opširniji članak

Ovaj prostor prvobitno se nazivao Simićev majur. Državnik i trgovac, čuveni Stojan Simić tokom života je vizionarski precizno kupovao placeve na tadašnjoj široj gradskoj periferiji, svakako, računajući da će im naposletku porasti cena. Stojanov sin Đorđe Simić, takođe državnik i diplomata, nasledio je očev majur ali ubrzo ga je prodao najpoznatijem beogradskom Englezu, Fransis H. Makenziju (1822-1895), imućnom, obrazovanom čoveku i filantropu, za 4800 dukata. Grozničavo kupujući placeve u okolini Beograda, Makenzi je nameravao da emulira engleski način života i kulturu na poturcizovano srpsko stanovništvo u prestonici. Kao jedan od konkretnih poteza bila je i i zgradnja Sale mira. Makenzi je gajio neku vrstu dogmatizovanog socijalizma i nije verovao u prosperitet zemlje koja se vodi iz kafanskih bircuza. Nameravao je da formira jednu vrstu Doma kulture sa utvrđenim programom delovanja, uglavnom, edukativnog karaktera.

Sasvim drugačijeg izgleda, Slavija je imala konkretne nazive ulica koje su je sekle dok je ulično čvorište kasnije tokom jednog veka postepeno formirano kao gradski prostrani trg. Stoga, kada je realizovana početkom aprila 1889. godine (započeta je 20. 06. 1888. godine), ova građevina nalazila se na adresi Oraška ulica br.3. Arhitekta ovog objekta bio je inž. Svetolik Popović koji je projektovao i apoteku ''Kod crvenog krsta'' Koste M. Nikolića na uglu Beogradske i Oraške ulice, u neposrednoj blizini Sale mira. Dok je trajala izgradnja ovog objekta, neki dnevni listovi huškali su javnost da ''Englez zida Nazarensku crkvu u sred grada'' što je svakako doprinosilo senzacionalizmu. Nakon realizacije, Mekenzi je počeo sa održavanjem predavanja o astronomiji i biologiji dok su se ovde održavala i predavanja profesora Učiteljske škole. Godine 1890. Mekenzi je sa desne strane sale dozidao još jedan objekat u kome je otvorio mušku večernju Školu za nepismene kao i privatnu Školu za ženski ručni rad. Kako to biva u našem narodu, ovaj objekat je po automatizmu stoga nazvan ''Ženska radenička škola'' ili ''Radenička škola na Englezovcu''. Od Mekenzijeve smrti, 22. 08. 1895. godine u Londonu, ova škola prolazi kroz novu višu fazu delovanja. Nastavio je da je vodi dr Gratan Gines, doktor iz Londona. Zatim je škola postala Srpska Crtačko-Slikarska škola Kirilo Kutlika nakon čije smrti i malog prekida postaje Spska slikarska škola čiji su direktori i osnivači bili Beta i Rista Vukanović. Vlasnici su se menjali kao i namena ovog objekta sve do 1929. godine kada je zabranjeno delovanje Socijalističke Partije, čiji je epicentar događanja u Beogradu i Srbiji predstavljala upravo ova zgrada.

I baš protiv čega se Mekenzi borio i težio, postalo je stvarnost od 1930. godine kada je Sala mira pretvorena u kafanu-pivnicu. Od 1934. godine novi vlasnik ''lokala'' Ilija Đorđević izvršio je korenitu rekonstrukciju ovog objekta u kome je otvorio čuveni bioskop ''Vračar'' a potom nazvan ''Slavija''. Rekonstrukciju objekta u modernističkom duhu izveo je inž. Svetomir Lazić krajem 1934. godine. Prva filmska projekcija puštena je na Uskrs 28. 04. 1935. godine filmom ''Ali baba i 40 razbojnika''.

1949. godine na Slaviji je postavljen spomenik Dimitriju Tucoviću. A zajedno s njim preneti su i zemni ostaci Dimitrijevi, koji i dalje počivaju ispod postamenta.

1962. godine, za Prvenstvo Evrope u atletici, izgrađen je i osamnaestospratni oblakoder, poznatiji kao hotel “Slavija”.

Na ovoj fotografiji se još uvek vidi pomenuta „Sala mira“/bioskop „Slavija“.

Apsolutnim paradoksom, ova zgrada dočekala je svoju sudbinu 1991. godine kada je srušena i pored zvanične odluke Skupštine grada Beograda od 17. 09. 1981. godine da je ovaj objekat proglašen kao kulturno dobro.

Na kraju, još jedan mali povratak u ranije doba. Šezdesetih, imali smo na Slaviji, recimo, i ovakve prolaznike: