Beograd

Crkva Svetog Marka

beogradska | 28 Januar, 2009 15:20

S obzirom da je već toliko puta pominjana, red je da odmah dobije i poseban članak.

Najpre, stara crkva Svetog Marka

U Beogradu je 1835. godine sagrađena stara crkva Sv. Marka, a po naređenju Kneza Miloša koji piše sudu okružja varoši Beograda: ''...jedno zdravlja radi, a drugo dobra poretka radi...preporučujemo vam da odma jednu kapelu u groblju Beograda sazidati date...'' Jednobrodnа crkava bez tornja bila duga oko 21,0 m zajedno sa oltarom a široka svega 8,80 m. dok je njena visina iznosila samo 6,20 m.

Oltarna apsida iako petostrana spolja ispadala je svega 1,26 m a njen unutrašnji deo bio je segmentast; pevničke apside takođe petostrane bile su jače izražene na zidnim masama. I u ovoj crkvi svod je bio poluobličast od drveta i malterisan, okačen o krovnu konstrukciju.

Spoljna arhitektura crkve Svetog Marka koja ima u osnovnoj konstrukciji i u pojedinim elementima portala neosporne veze sa starom srpskom crkvenom arhitekturom znatno se odvaja od onih koje smo zapazili na crkvama u unutrašnjosti Srbije ove epohe, mada se po rešenju osnove ne razlikuje od njih.
Ovu razliku arhitekture crkve Svetog Marka primetio je i sam F. Kanic u svojoj, ranije pomenutoj, kritici srbijanske crkvene arhitekture. Profesor P. Krstić s pravom zapaža da postoji izvesna veza između arhitektonske obrade Markove crkve i topčiderske; obe su izvodili isti majstori Janja Mihajlović i Nikola Đorđević; Janja je možda i planove izradio mada pos-toji pretpostavka da su planovi Hadži-Nikole Živkovića koji je i nadzor vodio.

Nova crkva Svetog Marka

Nova, monumentalna crkva svetog Marka sagrađena je 1931-1940. godine, prema planovima arhitekata Petra i Branka Krstića. Oblikovana je u duhu arhitekture srpsko-vizantijskog stila. Po opštem graditeljskom rešenju, arhitektonskim formama i polihromiji fasada, ovaj hram je najsrodniji manastiru Gračanici. Opremanje i ukrašavanje hrama još nije završeno.

U južnom delu naosa nalazi se sarkofag sa kostima cara Dušana, koje su prenesene iz njegove zadužbine manastira sv. Arhanđela kod Prizrena. Na severnoj strani je grobnica od belog mermera u kojoj su sahranjeni zemni ostaci patrijarha Germana.
U crkvi se čuva jedna od najbogatijih zbirki srpskih ikona 18. i 19. veka.

Neko vreme stara i nova crkva egzistirale su zajedno, a onda je mala crkva Svetog Marka pogođena i uništena zapaljivom bombom 6-7. aprila 1941. godine. Pri tom je oštećena i nova crkva.
Tužno zgarište je izgledalo ovako:

Posle Prevrata u maju 1903, kralj Aleksandar Obrenović i kraljica Draga sahranjeni su najpre u kripti stare crkve, a po njenom uništenju njihovi zemni ostaci preneti su u kriptu nove crkve, gde se nalaze i danas.